Konferencja w Würzburgu 2022: Ruchy migracyjne

Międzynarodowa konferencja naukowa

„Jeder hat das Recht, jedes Land, einschließlich seines eigenen, zu verlassen […].“ Migrationsbewegungen zwischen den deutschen und polnischen Gebieten vom Mittelalter bis 1989

„Każdy człowiek ma prawo opuścić jakikolwiek kraj, włączając w to swój własny […].“ Ruchy migracyjne między ziemiami niemieckimi i polskimi od średniowiecza do 1989 roku

Termin: 19 i 20 września 2022 r.
Miejsce obrad: Archiv und Bibliothek des Bistums Würzburg (Domerschulstraße 17, Würzburg)

Informacje dla Referentów i Moderatorów

Program konferencji (możliwe zmiany)

Ruchy migracyjne – zarówno naturalne, jak i przymusowe – odgrywają ważną rolę w historii Europy Środkowej. Najbardziej chyba dziś znane wędrówki – migracje różnych, bynajmniej nie jednorodnych germańskich grup etnicznych od IV do VI wieku – interpretowane są w ścisłym związku z upadkiem cywilizacji zachodniorzymskiej i początkiem wyraźnie odmiennego kulturowo europejskiego średniowiecza. Równie ważne dla historycznego rozumienia Polski i Niemiec są ruchy migracyjne w późniejszych czasach, nawet jeśli nie odbywały się na dużą skalę i pozostają dziś powszechnie mało znane: istotnie wpłynęły na te regiony, których dotknęły, kształtowały je. Ruchy migracyjne mogły mieć charakter naturalny, być rezultatem poszukiwania innowacji (pod względem militarnym, religijnym, ekonomicznym) lub wynikać z głęboko zakorzenionej w psychice człowieka potrzeby zmiany, poszukiwania przez osoby, rodziny lub grupy ludzi nowego, lepszego zycia. Niekiedy powodowały je także różnego rodzaju niekorzystne czynniki zewnętrzne o politycznym, gospodarczym lub społecznym charakterze. Władze terytorialne i państwowe mogły wywierać istotny wpływ na mobilność ludzi: próbować kontrolować i sterować ruchami na podległych terytoriach, wykorzystywać je do osiągania określonych celów politycznych. I tak, ruchy migracyjne były aż do końca XX wieku instrumentalizowane, zarówno na terenach niemieckich, jak i polskich: wywoływano je, wzmacniano lub próbowano im zapobiegać. Mobilność ludności była wymuszana, promowana, tolerowana, lub też nieakceptowana, ograniczana na różne sposoby, aż do prób jej całkowitego zatrzymania. Migracja była więc także instrumentem w celach politycznych, gospodarczych i społecznych. Rzeczywiste konsekwencje polityki migracyjnej pozostawały jednak z reguły nieprzewidywalne. Przemieszczenia ludności często miały skutki, które nie zawsze odpowiadały intencjom ich sprawców.

Celem niniejszej międzynarodowej konferencji naukowej jest przedstawienie historii naturalnych i przymusowych ruchów migracyjnych między obszarami Polski i Niemiec od wczesnego średniowiecza do 1989 roku. Przedstawione zostaną różne przyczyny emigracji i imigracji, ich rozmiary, formy i konsekwencje: począwszy od przykładów polityki osadzania ludności, ewakuacji i przesiedleń bez użycia przemocy, aż po przymusowe ruchy migracyjne i ucieczkę z różnych powodów (wyznanie, narodowość itp.). Cytat w tytule konferencji – „Każdy człowiek ma prawo opuścić jakikolwiek kraj, włączając w to swój własny […]” – pochodzi z Artykułu 13 „Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka” (1948), w którym potwierdzone zostało prawo do emigracji oraz powrotu do swojego kraju.

Zasięg geograficzny konferencji obejmuje dwa obszary: polską i niemiecką historyczną przestrzeń kulturową. Granice polityczne tych terenów pokrywają się w znacznej mierze z historycznymi terenami Polski (Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie, Rzeczpospolita, Księstwo Warszawskie, Królestwo Polskie, II Rzeczpospolita, Polska Rzeczpospolita Ludowa) oraz niemieckojęzycznymi terenami Świętego Cesarstwa Rzymskiego i krajów poza jej granicami (Prusy Książęce (od 1701 r. Królestwo Pruskie, Szwajcaria od 1499 r.), Związku Niemieckiego, Cesarstwa Niemieckiego aż do NRD i RFN. Okres badawczy: obejmuje różne epoki, od wczesnego średniowiecza do około 1989 roku.

Konferencja jest organizowana pod patronatem Pani Ministry Stanu Ulrike Scharf (Bawarskie Ministerstwo Rodziny, Pracy i Spraw Socjalnych) oraz Pana Konsula Generalnego Jana M. Malkiewicza (Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Monachium).

Dziękujemy za wsparcie następującym instytucjom:

• Bawarskie Ministerstwo Rodziny, Pracy i Spraw Socjalnych
• Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej

Organizatorzy:

• Polska Misja Historyczna przy Uniwersytecie Juliusza Maksymiliana w Würzburgu (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) – dr Renata Skowrońska
• Julius-Maximilians-Universität Würzburg, Philosophische Fakultät, Lehrstuhl für Fränkische Landesgeschichte – prof. dr hab. Helmut Flachenecker, dr Lina Schröder
• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Instytut Historii i Archiwistyki, Katedra Historii Krajów Skandynawskich i Europy Środkowo-Wschodniej – prof. dr hab. Andrzej Radzimiński
• Universität Potsdam, Historische Institut, Professor für Allgemeine Geschichte der Frühen Neuzeit – prof. dr hab. Matthias Asche

Konferencja jest organizowana w porozumieniu z Kolleg „Mittelalter und Frühe Neuzeit” oraz Archiv und Bibliothek des Bistums Würzburg.